اولین فیلم رنگی سینمای ایران
اولین فیلم رنگی سینمای ایران
گرداب (در قطع ۱۶ میلی‌متر) نخستین فیلم رنگی ایرانی است که روی پرده سینماهای تهران رفت و فروش فوق‌العاده‌ای در زمان خود داشت. فیلم در سال ۱۳۳۲ به کارگردانی و نویسندگی حسن خردمند ساخته و به نمایش عمومی درآمد.
«جوانی که زندگی ساده‌ای دارد گرفتار رفقای ناباب شده و به قمار روی آورده و اسیر یک زن زیبا می‌شود. او وقتی به خود می‌آید که سال‌های جوانی‌اش را بیهوده هدر داده‌است…»
این خلاصه یک‌خطی قصه فیلم گرداب است که شاید به نظر کلیشه‌ای برسد، اما در تاریخ سینمای ایران نقشی بسیار مهم دارد؛ البته نه به خاطر فیلمنامه، بلکه از جهت فیلمبرداری و تکنیک.
این فیلم با یک دوربین اوریکون ۱۶ میلی‌متری ساخت آمریکا فیلمبرداری شده که هم‌اکنون در گنجینه موزه سینما نگهداری می‌شود و از سوی سیامک اعتمادی تهیه‌کننده سینما به موزه اهدا شده است.
گرداب محصول استودیو پارس بود و به‌دلیل نبود لابراتوار رنگی در ایران، نگاتیوهای فیلم برای چاپ و ظهور به آمریکا (شهر نیویورک) فرستاده شد. همچنین اولین فیلمبرداری از عوامل پشت صحنه در تاریخ سینمای ایران در این فیلم انجام شده است.
هوشنگ محبوبیان تهیه‌کننده این فیلم و ناصر ملک‌مطیعی و احمد قدکچیان بازیگران اصلی آن بودند. همچنین مدیریت فیلمبرداری آن را عنایت‌الله فمین برعهده داشت.
ایده‌ی این کار از حسن خردمند بود. او که کارگردانی شناخته‌شده به شمار می‌رفت، در سال ۱۳۳۱ خورشیدی درصدد برآمد که با همکاری سرمایه‌گذار و تهیه‌کننده‌ای به نام هوشنگ محبوبیان، نخستین فیلم رنگی سینمای ایران را کارگردانی کند.
بدین‌گونه در پایان سال ۱۳۳۱، گرداب، نخستین فیلم سینمایی رنگی ایران ساخته شد، اما نمایش آن تا آغاز سال بعد به درازا انجامید. نخستین روز نمایش فیلم گرداب در چند سینمای تهران، در ۳۱ فروردین‌ماه ۱۳۳۲ بود؛ یعنی تنها سه ماه پیش از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲. این فیلم ۹۰ دقیقه‌ای بود.
فیلم گرداب فروش بسیار خوبی داشت؛ نه به سبب داستان فیلم که هیچ نوآوری و داستان تازه‌ای در آن دیده نمی‌شد، بلکه به‌سبب هنرمندی ناصر ملک‌مطیعی و کنجکاوی سینماروهای تهرانی که می‌خواستند نخستین فیلم رنگی ایران را بر پرده‌ی سینما ببینند و دریابند که چه حال و هوایی دارد!
فروش خوب فیلم گرداب در گیشه‌ی سینماهای تهران، دیگر تهیه‌کنندگان فیلم فارسی را برانگیخت که فیلم‌های سینمایی رنگی بسازند؛ به‌ویژه آنکه توقع سینماروها بالا رفته بود و دیدن فیلم‌های رنگی را به فیلم‌های سیاه و سفید ترجیح می‌دادند. با این همه، تا سال‌ها ساخت فیلم‌های سیاه و سفید ادامه یافت و شماری از بهترین فیلم‌های دهه‌های چهل و پنجاه سینمای ایران، سیاه و سفید فیلمبرداری شدند.
