زنان تاثیرگذار سینمای ایران
زنان تاثیرگذار سینمای ایران
سوسن تسلیمی
«سوسن تسلیمی از آن دست بازیگرانی است که هر ۱۰۰ سال یک بار ظهور می‌کنند.»
این گفتهٔ بهرام بیضایی دربارهٔ کسی است که به بازیگری در سینمای ایران معنایی دیگر بخشید. حضور سوسن تسلیمی در عرصهٔ سینما و تئاتر ایران هرچند کوتاه‌مدت بود، توانست بر بازیگران زن پس از خود تاثیری شگرف بگذارد.
سوسن تسلیمی با بازی در فیلم‌های بهرام بیضایی یک تنه تصویر زنی که تا پیش از انقلاب در فیلم‌ها از زن وجود داشت و بیشتر هم به زن فریب‌خورده یا نهایتاً زنان اغواگر ختم می‌شد، را تغییر داد. بهرام بیضایی در آثارش جایگاه ویژه‌ای برای زنان قائل بود و تسلیمی در چند فیلم او از جمله «چریکه تارا»، «مرگ یزدگرد» و «باشو غریبه کوچک» با بازی متفاوتش خوش درخشید.
البته که برخی از این فیلم‌ها به دلیل مشکلات و محدودیت‌های مربوط به حجاب هیچ وقت اجازه نمایش پیدا نکردند. تسلیمی، اما از سردمداران تحول تصویر زن در سینماست. او در قامت زنی عصیانگر و با جذبه در کمال زیبایی با چهره خاصش زنانی را خلق کرد که پس از سال‌ها هنوز هم جایشان در سینما خالی است.
اوج هنرنمایی تسلیمی هم در سه فیلم «چریکه تارا»، «مرگ یزدگرد» و «باشو غریبه کوچک» بود. او با استفاده از چهره و تکنیک‌های بازیگری‌اش به‌درستی توانست زنی صاحب اراده و تفکر را به نمایش بگذارد.
نقش «نایی جان» در باشو غریبه کوچک
سوسن تسلیمی در نقش “نایی جان” / باشو غریبه کوچک (بهرام بیضایی) / ۱۳۶۴
داستان باشو از این قرار است که پسر کوچکی که در حمله‌ای در حین جنگ خانه‌اش در جنوب کشور ویران شده و خانواده‌اش را از دست داده، سوار بر کامیونی می‌شود. خوابش می‌برد و وقتی بیدار می‌شود می‌بیند که در شمال کشور است. او در این دیار با زنی برخورد می‌کند که در غیاب همسرش به همراه دو فرزندش زندگی می‌کند. نقش این زن که نامش “نایی جان” است را سوسن تسلیمی با همان لهجهٔ گیلکی خود بازی می‌کند.
تسلیمی با داشتن تسلطی کامل بر تکنیک بازیگری و درآمیختن خود با فرم هر نقش و کلاً استفاده از جاذبه‌های بازیگری ـ همانند صدای رسا ـ توانست بازی‌هایی درخشان را از خود در تاریخ سینمای ایران ثبت کند. او در این فیلم چنان ماهرانه ایفای نقش می‌کند که به‌گونه‌ای همه آن فیلم را به خاطر نقش او به خوبی به یاد دارند.
نایی جان و پسرک زبان هم را نمی‌فهمند، اما چنان ارتباط عمیقی بین آن‌ها پدید می‌آید که می‌تواند یکی از جلوه‌های زیبای روابط انسانی باشد.
یکی از نقاط قوت فیلم باشو غریبه کوچک علاوه بر ارزشهای دیگر آن، بازی سوسن تسلیمی است که به زیبایی رفتار یک زن روستایی را نشان می‌دهد. او لهجه شمالی را بسیار روان و درخشان ادا می‌کند. بازی چشم و اعضای صورت متناسب با حرکات بدن یکی از ویژگی‌های بارز تسلیمی در این فیلم است. تسلیمی شخصیت یک زن روستایی گیلکی را در به‌یادماندنی‌ترین نقش سینمایی در کارنامه‌اش به ثبت می‌رساند.
مهاجرت به سوئد و خداحافظی با سینمای ایران
سوسن تسلیمی هنگام نمایش هیچ‌کدام از فیلم‌هایش به‌جز «مادیان» در ایران نبود. او مهر ۱۳۶۶ با دختر کوچکش از ایران به سوئد مهاجرت می‌کند.
دربارهٔ ترک ایران می‌گوید: «سه راه وجود داشت: یا در ایران می‌ماندم و اصلاً کار نمی‌کردم. چون شرایط را قبول نداشتم. راه دوم این بود که می‌ماندم و تن می‌دادم به شرایط و هر کاری را قبول می‌کردم؛ یعنی می‌رفتم و می‌گفتم بازی در هر نوع فیلم و تئاتری را می‌پذیرم که این مغایر بود با عقاید و دیدگاه‌های من و مطمئنم که اگر این راه را انتخاب می‌کردم، منجر می‌شد به جنون. راه سومی وجود نداشت جز اینکه از کشور بیایم بیرون… ترک ایران یک اعتراض بود. فکر می‌کنم هر کسی که اعتباری داشت و رفت، سوال ایجاد کرد و این در تاریخ ثبت می‌شود… آدم‌هایی هم ماندند و وادادند و گفتند حالا دیگر چه فرقی می‌کند؛ آدم‌هایی که در ابتدا استعدادهای قابل توجهی بودند؛ یک جور خودکشی هنری.»
